موسیقی سنتی یا کلاسیک هر کشوری بر گرفته از سنت‌ها و فرهنگ‌های آن قوم و ملت است. تسلط بر این نوع موسیقی و شناخت آن نیازمند آشنا بودن با قوانین و اصول مجموعه‌ای است که آن را ردیف موسیقی سنتی می‌نامند. در ادامه بیشتر با موسیقی سنتی ایران که همان موسیقی دستگاهی است آشنا می‌شویم.
آشنایی با موسیقی سنتی – محمدرضا شجریان
تاریخچه‌ای از موسیقی سنتی ایران
با نگاهی بر نقاشی‌ها و کنده‌کاری‌ها و آثار به جا مانده از چندین هزار سال پیش گروهی از نوازندگان را مشاهده خواهیم کرد که در بزمی دور هم نشسته‌اند و هر کدام ساز‌هایی مثل چنگ، تمبک، نی و … را در دست داشته و مشغول نواختن هستند و یک نفر هم مشغول به خواندن آواز است. از این نمونه اسناد و آثار‌ها در سراسر جهان و در همه‌ی شهر‌ها دیده شده و می‌توان به این نتیجه رسید که موسیقی اصیل یا موسیقی سنتی ایرانی قدمتی دیرینه و گستردگی فراوانی دارد. از نوازندگان ایران باستان می‌توان از «باربد» و «نکیسا» و «رامتین» نام برد. موسیقی ایرانی که اکنون با آن سر و کار داریم همان موسیقی است که از زمان‌های خیلی دور مثل دوره‌ی قاجار تا به امروز سینه به سینه در بین ایرانیان رایج بوده و منتقل شده است.
فروش ویژه دستگاه میکرونیدلینگ مناسب برای مطب و کلینیک زیبایی
فروش ویژه دستگاه میکرونیدلینگ مناسب برای مطب و کلینیک زیبایی
مشاهده
yektanet-logo-signتبلیغ
آشنایی با موسیقی سنتی
موسیقی که امروزه در محیط‌های آکادمیک یا غیر آکادمیک در دسترس است شکل دلنشین و قابل فهم‌تر همان موسیقی قدیم است که علاوه بر ایران بخش بزرگی از آسیای میانه، افغانستان، پاکستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و یونان هم از آن تاثیر گرفتند. همچنین با نگاهی به کتاب فلاسفه و دانشمندان قرن چهار تا نه هجری قمری متوجه خواهیم شد که موسیقی در این دوران اهمیت خاصی داشته به طوری که کسانی، چون ابو نصر فارابی، بو علی سینا، صفی الدین ارموی، قطب الدین شیرازی، عبدالقادر مراغی و… در کتاب‌های خود از موسیقی و اهمیت آن سخن گفته‌اند.
موسیقی سنتی این دوره
موسیقی که این روز‌ها آن را موسیقی سنتی می‌نامند، همان موسیقی دستگاهی است. واژه‌ی دستگاه از دوران قاجار به بعد مرسوم شد. پس از آن نوازنده‌ها و موزیسین‌های آن دوره به منظور داشتن یک مجموعه‌ی منظم جهت آموزش، ردیف موسیقی ایرانی را شکل دادند.
یکی از نوازندگان چیره دست دربار ناصرالدین شاه قاجار به نام علی اکبر خان فراهانی به خاطر علاقه‌‌ی زیادی که به موسیقی ایرانی داشت، موسیقی سنتی ایرانی را طبقه بندی کرد. سپس نتیجه‌ی این طبقه بندی را به دو فرزندش به نام‌های میرزاعبدالله و آقا حسینقلی انتقال داد. میرزاعبدالله و آقا حسینقلی از نوازندگان خوب تار آن دوره بودند که تحت تاثیر پدرشان (علی اکبر خان فراهانی) اقدام به تالیف و تدوین ردیف کردند، تا مجموعه‌ای منظم جهت آموزش در اختیار داشته باشند.
فروشگاه اینترنتی جانبی
فروشگاه اینترنتی جانبی
خرید از جانبی
yektanet-logo-signتبلیغ
میرزا عبدالله با ردیفش را به شاگردان زیادی تعلیم داد. او با این کار باعث شد میراث هنری دوران قبل از قاجار تا به امروز زنده نگه داشته شود. به طوری که اکنون ردیف میرزاعبدالله مهم‌ترین ردیف موسیقی سنتی ایرانی محسوب می‌شود. در همین دوره عبدالله دوامی از شاگردان میرزاعبدالله و حسینقلی، با توجه به مطالبی که از میرزاعبدالله و حسینقلی آموخته بود و قطعاتی که از نقاط مختلف شنیده بود ردیفی را برای تدریس آواز سنتی ایرانی گردآوری کرد.
موسیقی سنتی – ردیف موسیقی ایرانی
ردیف موسیقی سنتی ایران
ردیف در نظام دستگاهی موسیقی سنتی ایرانی شامل هفت دستگاه با نام‌های شور، سه گاه، همایون، چهارگاه، نوا، راست پنجگاه، ماهور و پنج آواز با نام‌های ابوعطا، بیات ترک، افشاری، دشتی و اصفهان است. آواز‌های ابوعطا، بیات ترک، افشاری و دشتی به دلیل یکسان بودن کوک آن‌ها با دستگاه شور از متعلقات دستگاه شور و آواز اصفهان نیز به خاطر یکسان بودن کوک آن با دستگاه همایون از متعلقات دستگاه همایون محسوب می‌شود.
دستگاه از دو کلمه “دست” و “گاه” تشکیل شده است. “گاه” به معنای پرده ساز است و دستگاه یعنی چگونگی قرار گرفتن انگشتان دست بر روی پرده‌های ساز که در هر قطعه یا آهنگ یا نغمه شکل خاص خود را دارد. تفاوتی که آواز با دستگاه دارد در تعداد گوشه‌هاست به گونه‌ای که تعداد گوشه‌های دستگاه بیشتر از آواز است. مجموعه‌ی هفت دستگاه و پنج آواز روی هم حدود ۲۰۰ تا ۴۰۰ گوشه دارد.
هر کدام از این آواز‌ها و دستگاه‌ها خود شامل چندین گوشه هستند که در ویژگی‌های ملودیک و ساختاری با هم مشابه‌اند. به عبارت دیگر گوشه‌هایی که دارای حالت‌ها، ویژگی‌های ساختاری و ملودیک و … مشابه هستند را در یک آواز یا دستگاه جای می‌دهند و مجموعه‌ی دستگاه‌ها و آواز‌ها را ردیف می‌نامند.
آشنایی با موسیقی سنتی
نام ردیفهای پرکاربرد موسیقی سنتی ایرانی
ردیفهای آوازی
ردیف عبدالله دوامی، ردیف سید حسین طاهرزاده، ردیف محمود کریمی، ردیف سعید هرمزی، ردیف مرتضی نی داوود، ردیف ادیب خوانساری، ردیف‌آوازی زنده‌یاد نورالدین رضوی سروستانی با تار داریوش طلایی، ردیف آوازی محمدرضا شجریان، ردیف آوازی موسیقی ایرانی هوشمند عقیلی، ردیف آوازی موسیقی ایرانی ابراهیم بوذری، ردیف آوازی استاد اسماعیل مهرتاش، ردیف آوازی حاتم عسگری فراهانی و ….
ردیفهای سازی
از ردیفهای پرکاربرد آوازی می‌توان به ردیف میرزا عبدالله، ردیف آقاحسینقلی، ردیف ابوالحسن صبا، ردیف عالی علی اکبر شهنازی و ردیف موسی معروفی اشاره کرد.
در مجموعه‌ی هر دو ردیف، ردیفهای میرزا عبدالله، صبا، شهنازی و دوامی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برای آشنایی بیشتر با ردیف موسیقی ایرانی مقاله ردیف موسیقی ایرانی چیست؟ را مطالعه کنید و اگر سوال یا نظری دارید در بخش نظرات آن را با ما در میان بگذارید.
مطلب معرفی دستگاه ها و گوشه های موسیقی ایرانی را نیز در ستاره ببینید.
نظرات